Cmentarz żydowski w Bytomiu

---

Historia

Cmentarz, o którym mowa, został założony w 1866 roku, kiedy to grunt pod jego budowę podarował dr Otto Friedlaender. W około 1890 roku na terenie nekropolii zbudowano neogotycki dom przedpogrzebowy, finansowany przez fundację Moritza oraz Ottona Friedlaendera. W 1894 roku cała powierzchnia cmentarza została ogrodzona solidnym murem z cegły, co mogło wpłynąć na jego estetykę i bezpieczeństwo.

W wyniku wydarzeń związanych z II wojną światową, w 1939 roku cmentarz przeszedł pod zarząd Zrzeszenia Żydów w Niemczech; warto zaznaczyć, że mimo tragicznych wydarzeń, miejsce to uniknęło zniszczenia w czasie wojny. Przy ogrodzeniu, od strony północnej, przy ulicy B. Prusa, architekt Marek Miodoński oraz rzeźbiarz Stanisław Pietrusa zbudowali Ścianę Pamięci, która składa się z macew uratowanych ze starego cmentarza żydowskiego w Bytomiu.

W bliskim sąsiedztwie Ściany Pamięci znajduje się pomnik poświęcony Żydom holenderskim, którzy byli ofiarami pracy przymusowej na Śląsku podczas II wojny światowej.

Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego z dniem 31 grudnia 2010 roku. Rejestr ten obejmował m.in. budynek Bractwa Pogrzebowego, dom pogrzebowy z wozownią oraz ogrodzenie z bramami. Jednakże, 16 czerwca 2011 roku, decyzja ta została uchylona przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Na szczęście, 27 grudnia 2011 roku, obiekt ponownie został wpisany do rejestru zabytków, a decyzja ta uzyskała status ostateczny i obowiązujący.

Architektura

Projektowanie cmentarza w Bytomiu opiera się na wyrazistej zasadzie urbanistycznej, gdzie linie dwóch krzyżujących się alei stanowią centralny punkt, od którego odchodzą liczne, mniejsze ścieżki, prowadzące w różne zakątki tego miejsca spokoju. Na terenie kirkutu znajdują się majestatyczne stare kasztanowce, które nadają niepowtarzalny klimat.

Wiele z nagrobków, które możemy tam spotkać, jest pokrytych bluszczem, co dodaje im uroku i tajemniczości. Obiekty nagrobne zostały stworzono w różnorodnych stylach architektonicznych, co sprawia, że cmentarz jest swoistą galerią sztuki sepulkralnej. Można tam dostrzec eleganckie elementy stylu renesansowego, jak i nowoczesne wzory z okresu secesyjnego oraz modernizmu. Te różnice w stylu odzwierciedlają zarówno historyczne zmiany, jak i artystyczne podejście do sztuki nagrobnej.

Stary cmentarz

Stary cmentarz żydowski w Bytomiu, założony w 1732 roku, znajduje się na wałach miejskich, przy obecnej ulicy Piastów Bytomskich. Na tym historycznym terenie spoczywa pamięć kilku znakomitych rabinów, którzy mieli znaczący wpływ na społeczność żydowską w Bytomiu. Wśród pochowanych znajdują się:

• Rabi Moses Israel Freund (1743–1813),
• Mendel Cohn (1774–1829),
• Israel Deutsch (1800–1853),
• Jakub Jecheskel Levy (zmarł w roku 1864).

Ostatni pochówek, który miał miejsce na tym cmentarzu, miał miejsce w 1897 roku. Niestety, w latach sześćdziesiątych XX wieku cmentarz został ostatecznie zlikwidowany. Macewy, które stanowiły część tej nekropolii, zostały rzucone na stos na cmentarzu komunalnym. W 1991 roku zdecydowano o stworzeniu „ściany pamięci” z wykorzystaniem tych kamieni, co stanowi ważny symbol pamięci o dawnych czasach.

Na bramie budynku przy ulicy Piastów Bytomskich, który zbudowano na terenie byłego cmentarza, umieszczono tablicę upamiętniającą to miejsce, a tym samym jego historię oraz znaczenie w dziejach społeczności żydowskiej.

---

Oceń: Cmentarz żydowski w Bytomiu

---