Cmentarz żydowski w Bytomiu


Nowy cmentarz żydowski w Bytomiu, który został założony w 1866 roku, to ważny obiekt o znaczeniu historycznym i kulturowym. Jest to jeden z trzech wciąż czynnych cmentarzy żydowskich w województwie śląskim, co czyni go istotnym miejscem pielgrzymek oraz pamięci dla społeczności żydowskiej.

Warto zaznaczyć, że cmentarz ten został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego od 31 grudnia 2010 do 16 czerwca 2011. Po tym czasie, dzięki decyzji z 27 grudnia 2011, obiekt ten ponownie znalazł się w rejestrze, co podkreśla jego znaczenie oraz wartość historyczną.

Historia

Cmentarz, o którym mowa, został założony w 1866 roku, kiedy to grunt pod jego budowę podarował dr Otto Friedlaender. W około 1890 roku na terenie nekropolii zbudowano neogotycki dom przedpogrzebowy, finansowany przez fundację Moritza oraz Ottona Friedlaendera. W 1894 roku cała powierzchnia cmentarza została ogrodzona solidnym murem z cegły, co mogło wpłynąć na jego estetykę i bezpieczeństwo.

W wyniku wydarzeń związanych z II wojną światową, w 1939 roku cmentarz przeszedł pod zarząd Zrzeszenia Żydów w Niemczech; warto zaznaczyć, że mimo tragicznych wydarzeń, miejsce to uniknęło zniszczenia w czasie wojny. Przy ogrodzeniu, od strony północnej, przy ulicy B. Prusa, architekt Marek Miodoński oraz rzeźbiarz Stanisław Pietrusa zbudowali Ścianę Pamięci, która składa się z macew uratowanych ze starego cmentarza żydowskiego w Bytomiu.

W bliskim sąsiedztwie Ściany Pamięci znajduje się pomnik poświęcony Żydom holenderskim, którzy byli ofiarami pracy przymusowej na Śląsku podczas II wojny światowej.

Cmentarz został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego z dniem 31 grudnia 2010 roku. Rejestr ten obejmował m.in. budynek Bractwa Pogrzebowego, dom pogrzebowy z wozownią oraz ogrodzenie z bramami. Jednakże, 16 czerwca 2011 roku, decyzja ta została uchylona przez ministra kultury i dziedzictwa narodowego. Na szczęście, 27 grudnia 2011 roku, obiekt ponownie został wpisany do rejestru zabytków, a decyzja ta uzyskała status ostateczny i obowiązujący.

Architektura

Projektowanie cmentarza w Bytomiu opiera się na wyrazistej zasadzie urbanistycznej, gdzie linie dwóch krzyżujących się alei stanowią centralny punkt, od którego odchodzą liczne, mniejsze ścieżki, prowadzące w różne zakątki tego miejsca spokoju. Na terenie kirkutu znajdują się majestatyczne stare kasztanowce, które nadają niepowtarzalny klimat.

Wiele z nagrobków, które możemy tam spotkać, jest pokrytych bluszczem, co dodaje im uroku i tajemniczości. Obiekty nagrobne zostały stworzono w różnorodnych stylach architektonicznych, co sprawia, że cmentarz jest swoistą galerią sztuki sepulkralnej. Można tam dostrzec eleganckie elementy stylu renesansowego, jak i nowoczesne wzory z okresu secesyjnego oraz modernizmu. Te różnice w stylu odzwierciedlają zarówno historyczne zmiany, jak i artystyczne podejście do sztuki nagrobnej.

Stary cmentarz

Stary cmentarz żydowski w Bytomiu, założony w 1732 roku, znajduje się na wałach miejskich, przy obecnej ulicy Piastów Bytomskich. Na tym historycznym terenie spoczywa pamięć kilku znakomitych rabinów, którzy mieli znaczący wpływ na społeczność żydowską w Bytomiu. Wśród pochowanych znajdują się:

  • Rabi Moses Israel Freund (1743–1813),
  • Mendel Cohn (1774–1829),
  • Israel Deutsch (1800–1853),
  • Jakub Jecheskel Levy (zmarł w roku 1864).

Ostatni pochówek, który miał miejsce na tym cmentarzu, miał miejsce w 1897 roku. Niestety, w latach sześćdziesiątych XX wieku cmentarz został ostatecznie zlikwidowany. Macewy, które stanowiły część tej nekropolii, zostały rzucone na stos na cmentarzu komunalnym. W 1991 roku zdecydowano o stworzeniu „ściany pamięci” z wykorzystaniem tych kamieni, co stanowi ważny symbol pamięci o dawnych czasach.

Na bramie budynku przy ulicy Piastów Bytomskich, który zbudowano na terenie byłego cmentarza, umieszczono tablicę upamiętniającą to miejsce, a tym samym jego historię oraz znaczenie w dziejach społeczności żydowskiej.

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r. [dostęp 19.01.2018 r.]
  2. Wykaz wpisanych obiektów do rejestru zabytków w okresie od 1 stycznia 1999 r. do 1 listopada 2019 r.. wkz.katowice.pl. [dostęp 02.11.2019 r.]
  3. Szlaki okolic Bytomia. Cmentarze Bytomia. Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział w Bytomiu. [dostęp 19.01.2018 r.]
  4. Gmina. [dostęp 19.01.2018 r.]
  5. a b c d e f g h i j k l m n o p Nowy cmentarz żydowski w Bytomiu (ul. Piekarska 56). [w:] Wirtualny Sztetl [on-line]. Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. [dostęp 19.01.2018 r.]
  6. Burchard podaje adres ul. Józefczaka.

Pozostałe obiekty w kategorii "Cmentarze":

Cmentarz Mater Dolorosa | Cmentarz Jeruzalem w Bytomiu

Oceń: Cmentarz żydowski w Bytomiu

Średnia ocena:4.86 Liczba ocen:25