Cmentarz Mater Dolorosa

---

Historia

„Bytomski cmentarz parafialny ma swoje korzenie w XVII wieku. W wyniku intensywnego rozwoju przemysłowego, zwłaszcza w drugiej połowie XIX wieku, miasto przechodziło dynamiczne zmiany. W około 1800 roku, oprócz istniejącego kościoła parafialnego, w okolicy znajdował się także kościół przy klasztorze franciszkanów. Z czasem na cmentarzu, usytuowanym nieopodal murów miejskich, zaczęło brakować przestrzeni. Wobec tego podjęto negocjacje w celu utworzenia nowej parafii oraz zbudowania nowego kościoła.

Wyznaczono obszar, na którym miał powstać cmentarz, znajdującym się pomiędzy obecnymi ulicami Kraszewskiego a Piekarską, co doprowadziło do zakupu działek w tym rejonie. W 1866 roku poświęcono teren, który miał zostać przeznaczony pod cmentarz. Ostatecznie zrealizowano budowę dwóch cmentarzy: Mater Dolorosa I, który powstał w 1868 roku przy ul. Piekarskiej 71, oraz Mater Dolorosa II, otwartego w 1886 roku przy ul. Piekarskiej 75.

Na uwagę zasługuje również neogotycka kaplica cmentarna z 1882 roku, zrealizowana według projektu wiedeńskiego architekta, Hugo Heera. Cmentarz Mater Dolorosa jest nie tylko najważniejszą nekropolią Bytomia, lecz także obiektem o wielkim znaczeniu historycznym i zabytkowym. Oprócz samego cmentarza, który został wpisany na prestiżową listę zabytków, objęto tym statusem także liczne grobowce oraz kaplice cmentarne, charakteryzujące się niezwykle wysokimi walorami architektonicznymi.

Podziwiając aleje cmentarne, można dostrzec cenny starodrzew, który tworzy niepowtarzalny klimat tego miejsca. Ważnym elementem jest także ogrodzenie cmentarza, które również stanowi wartościowy zabytek. Obecnie administracja cmentarza leży w gestii parafii pod wezwaniem świętej Trójcy.

Stan dzisiejszy cmentarza (2016)

W roku 2000 Towarzystwo Miłośników Bytomia oraz redakcja „Życia Bytomskiego” podjęli działania mające na celu pozyskanie funduszy na renowację cennych zabytków, które znajdują się na cmentarzu Mater Dolorosa. Inicjatywa ta zyskała na znaczeniu i przyniosła pozytywne efekty.

Dzięki tejże zbiórce udało się przeprowadzić renowacje kilku kaplic, w tym kaplic: Schastoków, Peikertów, a także grobowców rodzinnych takich jak: Hakubów, Nowotnych, Pisaków, Goetzlerów, Proszydłów oraz Garusów.

Od 2013 roku kontynuowane są prace na rzecz wyłożenia kostką brukową alejek, które prowadzą do nagrobków, co ma na celu ułatwienie dostępu oraz zwiększenie estetyki tego miejsca pamięci.

Pochowani

Na cmentarzu Mater Dolorosa pochowani są znani ludzie, którzy na stałe wpisali się w historię regionu. Wśród nich znajdziemy:

• Jan Biały (1897–1984) – cichociemny,
• Norbert Bonczyk (1837−1893) – ksiądz katolicki, poeta, a także autor licznych artykułów do Zwiastuna Górnośląskiego, był aktywnym działaczem na rzecz polskości Górnego Śląska oraz orędownikiem czystości mowy polskiej, w bliskiej współpracy z księdzem Józefem Szafranka,
• Georg Brüning (1851−1932) – burmistrz i nadburmistrz Bytomia w latach 1882−1919,
• Tomasz Cieplik (1861−1925) – nauczyciel muzyki oraz organista, współorganizatora koncertów polskich artystów przybywających na Górny Śląsk,
• Józef Gallus (1860–1945) – pisarz ludowy, działacz kulturalny, etnograf,
• Ignatz Hakuba (1841–1910) – niemiecki przemysłowiec, samorządowiec, działacz społeczny oraz filantrop,
• Paul Jackisch (1825−1913) – najwybitniejszy architekt Bytomia,
• Jan Ligoń (1851−1917) – pisarz ludowy i działacz kulturalny,
• Piotr Miętkiewicz (1891-1957) – pedagog, pierwszy prezydent Bytomia,
• Emil Nikodemowicz (1929–2013) – polski hokeista, reprezentant kraju oraz trener hokejowy,
• Ernst Oderski (1880−1941) – właściciel najstarszej kawiarni oraz cukierni na Rynku, która jako pierwsza w mieście produkowała słodycze dla diabetyków,
• Ludwika Radziejewska (1843–1912) – działaczka społeczna oraz wydawczyni pisma „Katolik”,
• Wacław Sąsiadek (1931–2017) – polski piłkarz, reprezentant Polski,
• Hubert Skowronek (1874–1945) – duchowny katolicki, doktor teologii oraz wykładowca,
• Henryk Skromny (1926–1962) – polski piłkarz i reprezentant kraju,
• Józef Słonecki (1899–1970) – polski piłkarz, reprezentant Polski,
• Franciszek Studziński (1893-1964) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego,
• Józef Szafranek (1807−1874) – proboszcz kościoła Najświętszej Marii Panny w Bytomiu, patron Gimnazjum nr 1 z Oddziałami Integracyjnymi mieszczącym się przy ul. Tarnogórskiej,
• Edward Józef Szymkowiak (1932–1990) – bramkarz, reprezentant Polski oraz olimpijczyk,
• Kazimierz Trampisz (1929–2014) – polski piłkarz, reprezentant Polski,
• Władysław Webersfeld (1905–1956) – żołnierz Polskich Sił Zbrojnych,
• Jerzy Wielkoszyński (1930–2010) – lekarz specjalizujący się w medycynie sportowej, fizjoterapeuta,
• Piotr Woźniak (1912-1988) – żołnierz Armii Krajowej i uczestnik podziemia powojennego.

Na szczególną uwagę zasługuje aleja przy zachodnim murze cmentarza, gdzie znajdują się kaplice grobowe oraz pomniki znanych rodzin bytomskich, pochodzące z XIX wieku.

---

Oceń: Cmentarz Mater Dolorosa

---