Kaplica św. Barbary w Bytomiu

---

Historia

W zgodzie z legendą zapisaną przez Ludwika Chroboka, miejscowego nauczyciela i poetę żyjącego w latach 1889–1960, w przeszłości, nocą na szczycie Góry Gryca można było dostrzegać tajemnicze światła. W szczególności, podczas Zaduszek, kobiety udające się do kościoła miały ujrzeć „świetlisty krzyż oraz dwa palące się światła po jego bokach”. Według opowieści, krzyż ten miał znikać po modlitwach kobiet do św. Barbary, co z kolei miało wpłynąć na decyzję o wzniesieniu kaplicy w tym wyjątkowym miejscu.

Inicjatorem budowy kaplicy, która została poświęcona patronce górników i usytuowana w najstarszym publicznym parku dla górników na wschodnim Górnym Śląsku, był Franz von Winckler, właściciel Miechowic. Kaplica powstała na Górze Gryca w roku 1850, choć niektóre źródła sugerują, że zbudowano ją jeszcze przed tym rokiem. Jej architektoniczny projekt jest przypisywany Richardowi Lucae. W roku 1856, na dachu budynku, umieszczono niewielką wieżyczkę, która dodawała charakteru tej budowli. Uroczystość poświęcenia kaplicy miała miejsce 2 września 1900 roku, a benedykcji dokonał ks. Jan Kuboth.

W trakcie II wojny światowej boczna ściana kaplicy została uszkodzona, lecz po roku 1960 budowla przeszła gruntowny remont. Następnie, około roku 2015, w obrębie kaplicy wystąpiła szkoda górnicza, która doprowadziła do upadku kamiennej wieżyczki, wcześniej odchylonej od pionu. Po tym incydencie, wieżyczkę zabezpieczono, a resztki jej pozostałości zostały osłonięte, aby zminimalizować dalsze zniszczenia. Niestety, kapliczka była wielokrotnie narażona na akt wandalizmu, co obejmowało m.in. kradzież blachy z dachu oraz zniszczenie pobliskiego krzyża.

Dnia 28 sierpnia 2017 roku, kaplica oraz otaczający ją park zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego. To osiągnięcie było możliwe dzięki staraniom parafii Świętego Krzyża w Bytomiu-Miechowicach oraz prezydenta Bytomia, Damiana Bartyli, którzy przyczynili się do ochrony tego historycznego miejsca.

Architektura

Neogotycka kaplica św. Barbary wyróżnia się na tle innych budowli swoją wolno stojącą strukturą. Została zaprojektowana jako jednonawowa, murowana z cegieł i otynkowana, z orientacją typową dla tego stylu architektonicznego. Wnętrze kaplicy posiada jednoprzestrzenną formę, a jego sufit przekryty jest sklepieniem krzyżowym, co dodaje budowli elegancji.

Na szczycie dachu umieszczona jest niewielka wieżyczka, wykonana z szarego piaskowca, której kształt przypomina fiali. Ten element architektoniczny przyciąga wzrok i dodaje wyjątkowego charakteru całości.

Wnętrze kaplicy, mimo skromnego wystroju, posiada istotne elementy kultu religijnego. Głównym punktem jest mały ołtarz, na którym znajduje się figura św. Barbary. Ta cenna rzeźba została wydobyta z szybu Północnego kopalni węgla kamiennego Miechowice, a jej historia jest niezwykle interesująca. Pierwotnie przeniesiono ją do domu katechetycznego, a ostatecznie znalazła swoje miejsce przy grobie górników, którzy stracili życie w katastrofie w 1905 roku w kopalni Preussen, zlokalizowanym na cmentarzu parafii Świętego Krzyża w Miechowicach.

Od około 2000 roku, w kaplicy znajduje się obraz–tryptyk przedstawiający wizerunek św. Barbary, który został przeniesiony z cechowni kopalni Miechowice. Ten dodatek wzbogaca duchową atmosferę miejsca i przypomina jego górnicze tradycje.

Obok kaplicy, w 1934 roku, postawiono drewniany krzyż, który miał wyrażać wdzięczność za boską Opatrzność, szczególnie w kontekście przeżyć związanych z I wojną światową. Ten element jest świadectwem lokalnej historii oraz odpowiedzialności górników za rozwój swojej społeczności.

---

Oceń: Kaplica św. Barbary w Bytomiu

---