Kolonia Zgorzelec, znana również pod niemiecką nazwą Skorzeletz lub Sgorzelitz, to znacząca kolonia robotnicza, która została wybudowana w latach 1897–1901. Usytuowana jest w Bytomiu w dzielnicy Łagiewniki, co czyni ją interesującym miejscem dla tych, którzy pragną zgłębić historię regionu.
Jej powstanie było efektem inicjatywy Huberta von Tiele-Wincklera, który zlecił budowę na potrzeby Katowickiej Spółki Akcyjnej dla Górnictwa i Hutnictwa. Położenieśród pobliskiej Huty Hubertus wskazuje na jej przemysłowe znaczenie oraz rolę w życiu codziennym pracowników.
Chociaż kolonia obecnie może wyglądać na mniej znaną, jej historia i związek z lokalnym przemysłem to aspekty, które zasługują na uwagę. Można przyjrzeć się temu w kontekście rozwoju regionu oraz wpływu, jaki miała na życie mieszkańców.
Więcej informacji na temat Łagiewnik można znaleźć pod tym linkiem: Łagiewnikach.
Architektura
W skład kolonii Zgorzelec wchodzi 34 wolnostojące familoki, które zostały zbudowane w latach 1897–1901 i należą do dwurodzinnych oraz czterorodzinnych obiektów. Z tej liczby, 14 familoków zostało wyłączonych z użytkowania i na początku XXI wieku na całym osiedlu mieszkało około 152 mieszkańców. Zachowały się także niektóre komórki lokatorskie, znane lokalnie jako chlewiki.
Budynek w kolonii mają od 1 do 2 kondygnacji, co wlicza także poddasza, a wszystkie obiekty są całkowicie podpiwniczone. Lica ścian zewnętrznych zbudowano z czerwonej cegły, a ich wygląd jest prosty, bez ozdobnych detali. W skład kompleksu wchodzi również budynek usługowy – pralnia, co czyni to miejsce ciekawym przykładem urbanistyki przełomu XIX i XX wieku.
Kolonia Zgorzelec jest zatem ważnym przykładem zespołu urbanistyczno-architektonicznego, odzwierciedlającym okres największego rozwoju przemysłowego w regionie Górnego Śląska. Warto również zaznaczyć, że w 1994 roku osiedle zostało wpisane do rejestru zabytków pod numerem A/1533/94, co zapewnia ochronę dla zespołu osiedla robotniczego „Kolonia Zgorzelec” w Bytomiu-Łagiewnikach, obejmującego budynki nr 1, 2 oraz 6-39.
Rewitalizacja
W drugiej połowie XX wieku, a dokładniej po zakończeniu zimnej wojny, zaplanowano transformację osiedla, które miało zostać przemienione w „kolonię artystyczną”. Niestety, te ambitne plany nie zostały zrealizowane. Mimo to, w obszarze rewitalizacji kolonii podejmowano różnorodne działania, które miały na celu poprawę stanu tego miejsca.
Współpraca z krajem związkowym Północna Nadrenia-Westfalia oraz miastem partnerskim Recklinghausen przyczyniła się do częściowego odnowienia kolonii. Mimo trudności finansowych i organizacyjnych, udało się przeprowadzić remont dziewięciu budynków, co stanowiło pozytywny krok w kierunku dalszej rewitalizacji tego obszaru.
Przypisy
- a b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30.09.2024 r.
- Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 25.
- S. Życie na uboczu. „Życie Bytomskie”, s. 14, 22.05.2017 r. ISSN 0239-2941.
- a b c d e Kolonia Zgorzelec (podobszar 19). [w:] Bytom odNowa. Kompleksowa rewitalizacja miasta [online]. Urząd Miasta Bytom. [dostęp 09.09.2018 r.]
- a b Śląski Wojewódzki Konserwator Zabytków: Rejestr zabytków: Gmina Bytom. [dostęp 31.05.2011 r.]
- a b c Edward Wieczorek: Bytom i okolice. Bytom: OSiR, 1997, s. 72. ISBN 83-86293-15-2.
- a b Nowak 2015 ↓.
Oceń: Kolonia Zgorzelec