Edmund Kowal

---

Kariera klubowa

Początki

Kowal, znany jako Erwin Ernest Schmidt, przyszedł na świat 16 lutego 1931 roku w miejscowości Bobrek, która po zakończeniu II wojny światowej została włączona do Bytomia. Już w 1946 roku, z inspiracji Marcelego Strzykalskiego, rozpoczął treningi w Klubie Sportowym Odra Bobrek, związanym z Hutą Julia. Strzykalski określał Kowala jako młodzieńca, który unikał oficjalnych treningów piłkarskich, preferując grę z rówieśnikami na podwórkach i hałdach. W latach 1949-1952 Kowal był zawodnikiem Stali Bobrek, ekipy utworzonej na skutek fuzji Sparty i Liniarni Bobrek. W wieku osiemnastu lat, z inicjatywy klubowych działaczy, zmienił swoje imię i nazwisko, by zmylić zainteresowanych jego talentem przedstawicieli klubów wojskowych. W 1952 roku po towarzyskim meczu w Bytomiu przeciwko Wawelem Kraków, otrzymał wezwanie do wojska oraz służbowe przeniesienie do nowego klubu.

Wawel Kraków (1953)

Kowal został wcielony do wojska w jesieni 1952 roku, zaś na boisku Wawelu zadebiutował w sezonie 1953. Jego pierwszy występ miał miejsce w wygranym meczu ligowym przeciwko AKS-owi Chorzów (2:4) 15 marca 1953 roku, gdzie strzelił swoją pierwszą bramkę. Później, w meczu przeciwko Lechii Gdańsk (5:1) 26 lipca 1953 roku, zdobył hat tricka. Kowal uczestniczył w dwudziestu jednym meczu ligowym i zdobył łącznie siedem goli. Drużyna, którą prowadził Artur Walter, zdobyła wicemistrzostwo Polski, natomiast z Pucharu Polski została wycofana. W sierpniu 1953 roku, jako żołnierz i piłkarz Wawelu, reprezentował Okręg Wojskowy Kraków podczas III Spartakiady Wojska Polskiego. Wawel triumfował w turnieju po zwycięstwie nad Śląskiem Wrocław, Flotą Gdynia, Lotnikiem Warszawa i Zawiszą Bydgoszcz, a także po remisie z Lublinianką. Po zakończeniu sezonu, decyzją Ministra Obrony Narodowej, Wawel został usunięty z rozgrywek I ligi, gdyż tylko Legia Warszawa miała prawo reprezentować wojskowe kluby w lidze. W efekcie wielu czołowych zawodników przeniesiono do Warszawy, w tym Kowala.

Legia Warszawa (1953–1956)

W sezonie 1954 na stanowisku trenera Legii zasiadł Węgier János Steiner, który w ciągu sześciu pierwszych meczów ligowych zdobył zaledwie dwa gole – w jednym z nich strzelcem był Kowal. Dwie punkty zostały również zdobyte poprzez dwa bezbramkowe remisy. Kowal utrzymali silną pozycję u Steinera, występując w osiemnastu spotkaniach i strzelając cztery gole. Zadebiutował w rozgrywkach Pucharu Polski w meczu przeciwko Ślęzie Wrocław (1:2 pd.) 15 listopada 1953 roku, a jego pierwsza bramka padła w przegranym meczu z Górnikiem Radlin (4:1) 4 kwietnia 1954 roku. Ekipa Legii zajęła ostatecznie siódme miejsce w lidze oraz osiągnęła półfinał w Pucharze Polski, gdzie przegrała z Gwardią Warszawa (2:1) 17 lipca 1954 roku.

Sezon 1955 okazał się przełomowy, gdyż Legia zdobyła zarówno mistrzostwo, jak i Puchar Polski, zapisując się tym samym w annałach jako pierwsza drużyna w historii polskiej piłki nożnej, która zdobyła krajowy dublet. W finale Pucharu Polski Legia zdeklasowała Lechię Gdańsk (5:0) 29 września 1955 roku. Kowal uczestniczył we wszystkich 22 meczach ligowych, zdobywając osiem bramek. Łącznie spędził 1948 minut na boisku, w tym nie zdołał dokończyć spotkań z Lechią Gdańsk (0:1) oraz Polonią Bydgoszcz (2:1), gdzie dwukrotnie został zmieniony przez Longina Janeczkę. W 1956 roku trenerem Legii został Ryszard Koncewicz. Po jego przyjściu Legia zdobyła mistrzostwo i Puchar Polski, pokonując Górnika Zabrze (3:0) w finale. Kowal strzelił jedną z bramek. Dodatkowo, w historii klubu zapisał się rekordowym zwycięstwem 12:0 nad Wisłą Kraków 19 sierpnia 1956 roku, w którym Kowal zdobył dwa gole. Po zakończeniu sezonu zadebiutował w Pucharze Europy Mistrzów Klubowych, gdzie Legia została wyeliminowana przez Slovan Bratysława. Kowal zdobył bramkę w rewanżu (2:0) 19 września 1956 roku, jednak po sezonie postanowił opuścić szeregi Legii i dołączyć do Górnika Zabrze, mimo prób działaczy klubu, by zatrzymać go na lata w drużynie.

Górnik Zabrze (1957–1960)

W 1957 roku drużynę Górnika Zabrze objął węgierski trener Zoltán Opata, który dostrzegł potencjał Kowala i zainwestował w jego transfer, oferując mu m.in. skrzynkę pomarańczy, które były wówczas trudno dostępne, pieniądze oraz etat w kopalni Concordia. Kowal zadebiutował w barwach Górnika już w towarzyskim Pucharze Sportu (0:1) 27 stycznia 1957 roku z Tarnovią Tarnów. W III rundzie zdobył hat tricka, grając na pozycji środkowego napastnika przeciwko Kolejarzowi Czechowice (0:13) 10 lutego 1957 roku. Jego oficjalny debiut miał miejsce w 1/8 finału Pucharu Polski przeciwko Lechii Gdańsk (0:3) 17 marca 1957 roku, gdzie również zdobył pierwszego gola. Jednak po pewnym czasie, przed ligowym rewanżem z Legią (3:2), Kowal wraz z Ernestem Pohlem został na pół roku zawieszony z powodu niesportowego trybu życia i nadmiernego spożywania alkoholu. Na szczęście, tuż przed końcem sezonu, po wygranej Górnika z Gwardią Warszawa, Kowal został przywrócony do drużyny. Ostatecznie Górnik, po porażce Gwardii w przedostatniej kolejce z Lechem Poznań, zdobył swój pierwszy tytuł mistrza Polski, mimo przegranej w finale Pucharu Polski z ŁKS-em Łódź (2:1) 20 lipca 1957 roku.

W sezonie 1958 Kowal zagrał w 21 meczach ligowych i zdobył osiem bramek, z wyjątkiem spotkania z ŁKS–em (4:1), na które nie mógł przyjść z powodu kontuzji. Po tym roku z pracy zrezygnował trener Opata, a Górnik zakończył sezon na trzeciej pozycji, przy czym Opata tłumaczył swoje rozczarowanie trybem życia swoich podopiecznych, w tym Kowala, którego uznał za niepoprawnego recydywistę. Warto zaznaczyć, że rozgrywki o Puchar Polski zostały zawieszone aż do 1962 roku. W sezonie 1959 trenerem Górnika został János Steiner, z którym Kowal współpracował w Legii. Kowal zagrał we wszystkich 22 meczach ligowych, zdobywając sześć goli, mimo że w jednym z meczów z Ruchowi Chorzów (2:2) 25 października 1959 roku został zmieniony przez Manfreda Fojcika. Kowal był odpowiedzialny za wykonywanie rzutów karnych, które zdobył przeciwko Legii (1:2) oraz Lechii Gdańsk (3:2). Jego strzał w meczu z Lechią pokonał bramkarza, Gdy lekarz powiedział, że Henryk Gronowski rzucił się w jeden róg bramki, a piłka znalazła się w przeciwległym rogu. Górnik zapewnił sobie tytuł mistrzowski na trzy kolejki przed zakończeniem rozgrywek, a Kowal uchodził za piłkarza w szczytowej formie oraz inteligentnego kreatora akcji. W 1960 roku w Górniku doszło do kolejnych zmian na stanowisku trenera, którym został Czeski Wilhelm Lugr. Zła forma zespołu doprowadziła jednak do nowych zmian, które miały miejsce w lipcu, gdy nowym trenerem został Augustyn Dziwisz. Górnik ostatecznie zakończył ligowe rozgrywki na trzeciej pozycji, a Kowal zagrał tylko w pierwszych trzech meczach, ponieważ tragicznie zmarł 22 kwietnia 1960 roku w wyniku obrażeń, które odniósł w wypadku.

Kariera reprezentacyjna

Edmund Kowal, reprezentant Polski, pełnił swoją rolę w latach 1953–1958. W tym okresie zagrał w ośmiu meczach, zdobywając przy tym jedną bramkę.

Jego debiut w reprezentacji miał miejsce podczas towarzyskiego starcia z Bułgarią, które zakończyło się remisem 2:2. Mecz odbył się 13 września 1953 roku pod okiem selekcjonera Ryszarda Koncewicza.

Natomiast swoją jedyną bramkę Kowal zdobył 4 listopada 1956 roku w meczu przeciwko Finlandii, w którym Polska wygrała 5:0.

Śmierć

W przedświątecznym okresie wielkanocnym w 1960 roku, Edmund Kowal postanowił odwiedzić przyjaciela, który mieszkał w Zaborzu, dzielnicy Zabrza. Zdarzenie, które miało miejsce, były tragiczne – próbując wskoczyć do nadjeżdżającego tramwaju, przewrócił się na zlodowaciałej jezdni, co doprowadziło do fatalnego w skutkach wypadku. Niestety, upadek spowodował, że Kowal wpadł pod koła pojazdu.

W chwili wypadku był ubrany w płaszcz, w którym miał schowaną butelkę z alkoholem. Rozbiła się ona podczas upadku, co spowodowało, że jego narządy wewnętrzne uległy poważnym uszkodzeniom. Po szybkiej reakcji ratowników, Kowala przewieziono do placówki medycznej znajdującej się przy ulicy 3-go Maja w Zabrzu. Konsylium lekarskie zdecydowało, że jedyną szansą na uratowanie jego życia była dializa wykorzystująca sztuczną nerkę. Niestety, wówczas w Polsce były jedynie dwa takie urządzenia.

Kowal został przetransportowany do kliniki w Poznaniu, ponieważ warszawski szpital odmówił jego przyjęcia. Transport odbył się wagonem towarowym, który był doczepiony do pociągu osobowego, w towarzystwie dr. Andrzeja Musierowicza, który pełnił rolę konwojenta. Po dotarciu do Poznania na Kowala czekała już karetka, jednak ze względu na zbyt późno udzieloną pomoc, zawodnik zmarł 22 kwietnia 1960 roku.

Uroczystości pogrzebowe miały miejsce w Zabrzu, gdzie został pochowany na cmentarzu parafialnym św. Anny. Jego trumnę nieśli koledzy z drużyny Górnik Zabrze: Edward Jankowski, Ginter Gawlik, Henryk Hajduk, Antoni Franosz, Joachim Szołtysek i Stefan Florenski.

Pamięć o Kowalu została uhonorowana minutą ciszy oraz czarnymi opaskami na rękawach koszulek podczas meczu Górnika z Wisłą Kraków, który odbył się 8 maja 1960 roku i zakończył się wynikiem 4:0. W odpowiedzi na tę smutną wiadomość, z inicjatywy Kazimierza Górskiego zorganizowano mecz towarzyski między Górnikiem a Legią Warszawa, który zakończył się wynikiem 3:2 w dniu 11 maja 1960 roku. Zysk z biletów, wynoszący pięćdziesiąt tysięcy złotych, został przekazany wdowie oraz dwojgu osieroconym dzieciom Kowala.

Życie prywatne

Edmund Kowal, z wykształcenia ślusarz, zdobył popularność dzięki swoim boiskowym przydomkom, które brzmiały: Epin oraz Epi. W życiu osobistym Kowala pojawił się tragiczny incydent – jeden z jego braci miał nieszczęśliwy wypadek w trakcie uprawiania gimnastyki sportowej i niestety, zmarł w wyniku odniesionych obrażeń.

Statystyki

Klubowe w latach 1953–1960

W latach 1953 do 1960 roku Edmund Kowal rozegrał szereg meczów na poziomie klubowym, doskonaląc swoje umiejętności oraz zdobywając doświadczenie w rywalizacji na najwyższym poziomie.

W poniższej tabeli przedstawiono kluczowe dane dotyczące jego występów w różnych sezonach.

Sezon	Klub	Liga	Liga krajowa		Puchar Polski		Europejskie Puchary		Razem
			Meczów	Bramek	Meczów	Bramek	Meczów	Bramek	Meczów	Bramek
1953	Wawel Kraków	I Liga	21	7	–				21	7
1954	Legia Warszawa	I Liga	18	4	5	1	–		23	5
1955	Legia Warszawa	I Liga	22	8	4	3	–		26	11
1956	Legia Warszawa	I Liga	18	3	4	3	2	1	24	7
1957	Górnik Zabrze	I Liga	14	2	4	1	–		18	3
1958	Górnik Zabrze	I Liga	21	8	–				21	8
1959	Górnik Zabrze	I Liga	22	6	–				22	6
1960	Górnik Zabrze	I Liga	3	0	–				3	0
Podsumowanie
Razem	Wawel Kraków	I Liga	21	7	–				21	7
	Legia Warszawa	I Liga	58	15	13	7	2	1	73	23
	Górnik Zabrze	I Liga	60	16	–				60	16
_	_	Łącznie	139	38	13	7	2	1	154	46

Te dane ukazują zarówno liczbę rozegranych meczów, jak i zdobytych bramek, co pozwala lepiej zrozumieć jego wkład w sukcesy klubowe w tym okresie.

Reprezentacyjne w latach 1953–1958

Edmund Kowal miał również zaszczyt reprezentować Polskę na arenie międzynarodowej w latach 1953-1958. W tym czasie zdobył cenne doświadczenie grając w meczach towarzyskich.

Poniżej zamieszczono dane dotyczące jego występów w reprezentacji narodowej, w tym liczbę rozegranych meczów oraz zdobytych bramek.

Reprezentacja	Rok	Mecze	Bramki
Polska	1953	1	0
	1954	0	0
	1955	1	0
	1956	4	1
	1957	1	0
	1958	1	0
Łącznie		8	1

Dodatkowo, szczegółowe informacje o wszystkich meczach, w jakich brał udział z reprezentacją Polski, są zawarte w poniższej tabeli, co pozwala na pełniejszą analizę jego kariery.

Mecze oraz gole reprezentacji
Polska
Lp.	Data	Miejsce	Przeciwnik	Wynik	Gol	Rodzaj rozgrywek
1.	13.09.1953	Sofia, Bułgaria	Bułgaria	2:2	_	towarzyski
2.	26.06.1955	Sofia, Bułgaria	Bułgaria	1:1	_	towarzyski
3.	26.08.1956	Wrocław, Polska	Bułgaria	1:2	_	towarzyski
4.	28.10.1956	Warszawa, Polska	Norwegia	5:3	_	towarzyski
5.	04.11.1956	Kraków, Polska	Finlandia	5:0	_	towarzyski
6.	16.11.1956	Stambuł, Turcja	Turcja	1:1	_	towarzyski
7.	19.05.1957	Warszawa, Polska	Turcja	0:1	_	towarzyski
8.	14.09.1958	Chorzów, Polska	Węgry	1:3	_	towarzyski

Sukcesy

Wawel Kraków

Edmund Kowal odniósł znakomite sukcesy z Wawel Kraków, gdzie zdobył wicemistrzostwo Polski w 1953 roku. Jego umiejętności i determinacja przyczyniły się również do zwycięstwa w III Spartakiadzie Wojska Polskiego, która miała miejsce we Wrocławiu w tym samym roku.

Legia Warszawa

W barwach Legii Warszawa, Kowal świętował dwukrotne mistrzostwo Polski w sezonach 1955 oraz 1956. W tym okresie, jego drużyna zdobyła również dwukrotnie Puchar Polski, pokonując rywali w tych samych sezonach.

Górnik Zabrze

Kontynuując swoją imponującą karierę, Kowal związał się z Górnikiem Zabrze, gdzie ponownie odniósł sukces, zdobywając mistrzostwo Polski dwukrotnie w latach 1957 i 1959. Dodatkowo, Górnik z jego udziałem zajął trzecie miejsce w mistrzostwach Polski w sezonach 1958 oraz 1960.

---

Oceń: Edmund Kowal

---