Budynek Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu jest doskonałym przykładem architektury funkcjonalistycznej, która została wzniesiona w latach 1929–1930. Obiekt ten, zlokalizowany w sercu Bytomia, pełni rolę istotnej instytucji kulturalnej, a także umożliwia zwiedzającym zapoznanie się z bogatą historią regionu.
Budynek został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego, co świadczy o jego znaczeniu oraz wartości historycznej. Jako siedziba Muzeum Górnośląskiego, oferuje liczne wystawy, które przyciągają zarówno lokalnych mieszkańców, jak i turystów z całego kraju.
Historia
Historia rozwoju urbanistycznego Bytomia, który po I wojnie światowej wciąż pozostawał w granicach Niemiec, zakładała utworzenie kulturalnego i gospodarczego centrum przy obecnym placu Jana III Sobieskiego, wcześniej znanym jako Moltkeplatz. Planowano wówczas powstanie gmachu Uniwersytetu Ludowego, jednak zrealizowane zostały tylko części inwestycji – powstały jedynie masywny budynek szkoły budowlanej oraz muzeum.
Obiekt muzeum został zlokalizowany na terenie niegdysiejszego gospodarstwa chłopskiego, a później targowiska. W odpowiedzi na projekt budowy Muzeum Śląskiego w Katowicach, podjęto decyzję o budowie kompleksowego budynku na Moltkeplatz, który miałby obejmować muzeum, bibliotekę miejską i młodzieżową, a także inne istotne agendy, takie jak placówka doradcza oraz publiczne toalety.
Zatwierdzony projekt budynku Miejskiej Kasy Oszczędności przez bytomską deputację budowlaną miał miejsce 13 czerwca 1928 roku. Koszt budowy oszacowano na 1 milion marek, finalny koszt wyniósł ponad 1,411 mln marek. Już 3 lipca 1928 roku rada miejska przyjęła uchwałę o realizacji inwestycji. Architektem był Herbert Hettler, a jego projekt wpisywał się w styl funkcjonalizmu. Prace budowlane rozpoczęły się w połowie kwietnia 1929 roku, a roboty konstrukcyjne ruszyły pod koniec maja tego samego roku, co prowadziło do intensyfikacji działań budowlanych.
Po rozpoczęciu prac miejskiego mistrza budowlanego Oblonczka i Hutta, generalnym wykonawcą była firma P. Stasch. Zezwolenie na budowę uzyskano dopiero 28 maja 1930 roku, kiedy budynek był już w stanie surowym. Pomieszczenia zaplanowane dla banku były gotowe do użytku na 25 sierpnia 1930 roku, podczas gdy muzeum przeniosło się do nowego gmachu w czerwcu 1931 roku, pod kierownictwem Walthera Matthesa.
Oficjalne otwarcie muzeum miało miejsce 24 października 1932 roku, a biblioteki w grudniu tego samego roku. Warto zaznaczyć, że budynek mieścił również instytucje takie jak państwowa poradnia biblioteczna, oraz uniwersytet ludowy, który w 1935 roku zmienił nazwę na placówkę kształcenia narodowego. W 1937 roku muzeum przeszło pod zarząd prowincji górnośląskiej, poprzednio pozostając pod opieką miasta.
W trakcie II wojny światowej muzeum służyło jako miejsce przechowywania zbiorów zlikwidowanego Muzeum Śląskiego w Katowicach. Wojenne zniszczenia spowodowały uszkodzenie budynku oraz rozproszenie wielu zbiorów. Po wojnie gmach stał się siedzibą Muzeum Śląskiego w Bytomiu, przekształconego w 1950 roku na Muzeum Górnośląskie w Bytomiu.
Obecnie muzeum prezentuje cztery stałe wystawy, w tym Galerię Malarstwa Polskiego oraz ekspozycję dotycząca życia ludu śląskiego. W budynku mieści się również biblioteka fachowa, która gromadzi publikacje poświęcone tematyce śląskiej. W 2012 roku gmach został wpisany do rejestru zabytków, jednak decyzja ta została uchylona. Ostatecznie, w grudniu 2022 roku ponownie uzyskał wpis do rejestru.
W ostatnich latach zainicjowano różne przedsięwzięcia, takie jak utworzenie „świetlicy muzealnej” dla dzieci, czy otwarcie kapsuły czasu z 1929 roku. W 2023 roku ruszyły prace remontowe dachu muzeum oraz wybranych instalacji.
Architektura
Gmach muzeum mieści się w południowej części placu Jana III Sobieskiego w Bytomiu. Budowla ta składa się z dwóch odrębnych skrzydeł: ekspozycyjnego oraz administracyjnego, połączonych ze sobą przewiązką, która jest niższa o jedną kondygnację od obu skrzydeł. Skrzydło administracyjne przylega do sąsiedniego budynku Miejskiej Biblioteki Publicznej, przy którym zachował się konowiąz, podkreślający charakter miejsca. Wnętrze budynku kryje dwa dziedzińce.
Powierzchnia zabudowy wynosi 2 302 m², natomiast pierwotna kubatura gmachu oscylowała wokół wartości 39 944,01 m³ (dla banku i muzeum) oraz 13 874 m² (obejmująca bibliotekę i inne instytucje kultury). Ściany zostały wzniesione z cegły wykonanej w Patokach oraz Bytomiu, a także z pustaków. Elewacja budynku pokryta jest klinkierową cegłą licówką, na której pierwotnie znajdował się neon z nazwą banku.
W projektach architektonicznych zastosowano filary, fronton oraz inne detale z ciosanego wapienia muszlowego. Rastrowa fasada w stylu Neues Bauen zbudowana jest z żelbetowej kratownicy, która opiera się na portyku filarowym, przypominającym klasyczną kolumnadę. Dodatkowo, dwie niższe kondygnacje tworzą eleganckie podcienia.
Od północnej części gmachu w przyziemiu zlokalizowana jest czytelnia biblioteczna, natomiast w południowej część przeznaczono na salę operacyjną banku. W bocznym skrzydle znajduje się biblioteka młodzieżowa i czytelnia dla młodszych czytelników. Na trzecim piętrze, które zwieńczone jest przeszklonym dachem, można podziwiać galerię malarstwa. Podziemia budynku kryją pomieszczenie socjalne dla pracowników banku, gdzie znajduje się fontanna.
Elementem charakterystycznym dla wnętrza części ekspozycyjnej jest eliptyczna klatka schodowa, która nadaje przestrzeni wyjątkowego stylu. Wśród międzywojennego wystroju obiektu można znaleźć portret Paula von Hindenburga autorstwa Rudolfa Huthsteinera, a także trzy prace malarza Otta, rysunek Lubeckiego oraz dziewięć zegarów autorstwa Oswald.
Pozostałe obiekty w kategorii "Obiekty związane z kulturą":
Muzeum Górnośląskie w Bytomiu | Bytomskie Centrum Kultury | Opera Śląska | Teatr Tańca i Ruchu RozbarkOceń: Budynek Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu