Opera Śląska

---

Teatr Miejski w Bytomiu

Teatr Miejski w Bytomiu, znany z bogatej historii, powstał dzięki wysiłkom Franza Landsbergera, który był nie tylko filantropem, ale również twórcą Beuthner Musikvereins, czyli Bytomskiego Towarzystwa Muzycznego. Otwarcie tej instytucji miało miejsce 1 października 1901 roku, a pierwszym dyrektorem został Hans Knapp, który zarządzał teatrem przez dwadzieścia cztery lata. Po nim, w latach 1925–1933, teatra prowadził austriacki reżyser operowy Walter Felsenstein.

W okresie swojej działalności, Teatr Miejski w Bytomiu, wówczas znany jako Oberschlesisches Landestheater, odgrywał istotną rolę w kulturalnym życiu Trzech Miast: Bytomia, Gliwic oraz Zabrza. W latach 30. XX wieku, instytucja, nie ograniczając się tylko do działalności w budynku, organizowała również sezonowe przedstawienia w letnich ośrodkach uzdrowiskowych na Górnym Śląsku.

Ostatnie przedstawienie na niemieckiej scenie operowej, którym była popularna operetka Franza Lehára „Hrabia Luksemburg”, miało miejsce 2 lipca 1944 roku. Wraz z upływem lat, w Sali Koncertowej (Concerthaus) odbywały się regularnie koncerty symfoniczne, natomiast w samym teatrze, poza spektaklami teatralnymi, prezentowano również repertuar operowy oraz operetkowy.

W latach 30. XX wieku repertuar operowy w języku polskim był reprezentowany przez Teatr Miejski w Katowicach, który posiadał własny zespół operowy pod kierownictwem uznanego śpiewaka i reżysera Tadeusza Wierzbickiego.

Choć teatrowi nie udało się uniknąć zniszczeń z rąk armii sowieckiej, to jednak zdewastowanie obiektu było znaczące, a same grabieże miały poważny wpływ na dalsze losy tej ważnej instytucji kulturalnej.

Historia

Oficjalne rozpoczęcie działalności Opery Śląskiej w Bytomiu datuje się na premierę opery Halka autorstwa Stanisława Moniuszki, która odbyła się 14 czerwca 1945 roku w Teatrze Śląskim. Reżyserem tego wydarzenia był zespół pod kierunkiem znanego artysty Adama Didura. W początkowym okresie istnienia opery, pod jego przewodnictwem, zorganizował się zespół solistów, który składał się z utalentowanych młodych artystów. Co ciekawe, do Opery Śląskiej dołączyli również niektórzy artyści wygnani ze Lwowa przez bolszewików oraz Armię Czerwoną, co znacznie wzbogaciło lokalny zespół.

Wśród ważniejszych postaci, które przybyły ze Lwowa w 1945 roku, warto wymienić Adama Kopciuszewskiego, który pozostał w Operze do 1952 roku, oraz Andrzeja Hiolskiego, który pracował w niej do 1963 roku. W operze występowali również tacy artyści jak: Franciszka Denis-Słoniewska, Maria Popowicz, Zofia Czepielówna, Jan Malec, Władysław Szeptycki, Piotr Barski, Antonina Kawecka, Franciszek Arno, Bolesław Fotygo-Folański, Jadwiga Lachetówna oraz Olga Szambrowska i wielu innych.

Opera Śląska zyskała na znaczeniu, prezentując przez wszystkie lata swojej działalności ponad 250 premier oper, operetek oraz baletów. W repertuarze można znaleźć dzieła polskich kompozytorów, w tym pełen dorobek operowy Moniuszki, a także utwory Karola Szymanowskiego, Ludomira Różyckiego, Witolda Rudzińskiego czy Jana Adama Maklakiewicza. Na scenie zaprezentowano również niezliczoną ilość oper Wolfgang Amadeusza Mozarta, najważniejsze dzieła Giuseppe Verdiego, a także prawie całą twórczość Giacomo Pucciniego, nie wspominając o wielu reprezentatywnych dziełach XX wieku.

Ważniejsze premiery w Operze Śląskiej

• 1950 – Opowieści Hoffmanna, Jacques Offenbach, reż. Jerzy Waldorff i Romuald Cyganik (libretto opracowali Jerzy Waldorff i Ludwik Jerzy Kern),
• 1955 – Zaczarowane koło, Jerzy Gablenz do libretta Lucjana Rydla, reż. Jerzy Zegalski (polska prapremiera),
• 1957 – Bolesław Śmiały, Ludomir Różycki, reż. Józef Wyszomirski (prapremiera powojenna),
• 1958 – Mądra (inne języki), Carl Orff (polska prapremiera), reż. Józef Wyszomirski,
• 1962 – Hagith, Karol Szymanowski (prapremiera powojenna), reż. Stanisław Daszewski,
• 1963 – Cyrano de Bergerac, Romuald Twardowski, reż. Zbigniew Sawan (prapremiera polska),
• 1966 – Zaręczyny w klasztorze, Siergiej Prokofjew, reż. Vladislav Hamsik (polska prapremiera),
• 1968 – Albert Herring (inne języki), Benjamin Britten (polska prapremiera), reż. Krystyna Sznerr,
• 1970 – Magnus, Józef Świder z librettem Tadeusza Kaszczuka i Tadeusza Kijonki, reż. Bolesław Jankowski,
• 1972 – Jutro, Tadeusz Baird, reż. Bogdan Hussakowski,
• 1972 – Manon Lescaut, Giacomo Puccini, reż. Gustaw Holoubek, scenografia Xymena Zaniewska,
• 1973 – Norma, Vincenzo Bellini (polska prapremiera powojenna – reż. Mieczysław Daszewski),
• 1973 – Medium (inne języki), Gian Carlo Menotti, reż. Maria Fołtyn (prapremiera polska),
• 1974 – Wit Stwosz, Józef Świder, z librettem Tadeusza Kijonki (w roku 1975 wystawiony też w Lublanie) – reż. Jerzy Rakowiecki,
• 1975 – Don Pasquale, Gaetano Donizetti, reż. Olga Lipińska i scenografia Ewa Starowieyska,
• 1978 – Salome, Richard Strauss, reż. Henryk Konwiński,
• 1980 – Król Roger, Karol Szymanowski, reż. Ludwik René,
• 1980 – Kościej Nieśmiertelny (inne języki), Nikołaj Rimski-Korsakow, reż. Henryk Konwiński (polska prapremiera),
• 1981 – Czarodziejski flet, Wolfgang Amadeus Mozart, reż. Olga Lipińska,
• 1983 – Nabucco, Giuseppe Verdi (polska prapremiera) reż. Lech Hellwig-Górzyński, wystawiony wielokrotnie na tournee w Niemczech i we Włoszech,
• 1985 – wyjazdy do USA i Kanady (tournee, podczas którego wystawiono 10 spektakli Halki Stanisława Moniuszki w: Toronto, Buffalo, Cleveland, Detroit, Chicago, Milwaukee),
• 1990 – Maksymilian Kolbe, Dominique Probst do libretta Eugène Ionesco, reż. Tadeusz Bradecki we współpracy z Krzysztofem Zanussim, i sceniczna wersja Requiem Romana Palestra (polska prapremiera, w 1990 wystawiona także we Lwowie w Operze Lwowskiej),
• 1994 – Ad Montes, balet Henryka Konwińskiego do muzyki Wojciecha Kilara,
• 1996 – Pokój Saren (muz. Lech Majewski i Jan Skrzek, reż. Lech Majewski),
• 1999 – Don Giovanni, Wolfgang Amadeus Mozart (debiut reżyserski Wiesława Ochmana i scenografia Jerzego Dudy-Gracza),
• 2000 – Quo Vadis, Feliks Nowowiejski, do libretta Antonii Jungst, w reż. Zbigniewa Bogdańskiego, scenografia Ewa Starowieyska, choreografia Anna Mayer (premiera z okazji Jubileuszu 55-Lecia Opery Śląskiej),
• 2001 – Tannhäuser, Ryszard Wagner (premiera na 100-lecie Teatru w Bytomiu) reż. Laco Adamík,
• 2005 – Muzeum histeryczne Mme Eurozy, Piotr Szmitke, (prapremiera polska) reż. Ingmar Villqist,
• 2008 – Carmina Burana, Carl Orff, reż. Roberto Skolmowski,
• 2008 – Łucja z Lammermooru, Gaetano Donizetti, reż. Bert Bijnen,
• 2009 – Manru, Ignacy Jan Paderewski, reż. Laco Adamík,
• 2011 – Maria Stuarda, Gaetano Donizetti, reż. Dieter Kaegi i scenogr. Bruno Schwengl,
• 2016 – Ubu Król, Krzysztof Penderecki, reż. Waldemar Zawodziński,
• 2017 – Moc przeznaczenia, Giuseppe Verdi, reż. Tomasz Konina,
• 2017 – Romeo i Julia, Charles Gounod, reż. Michał Znaniecki,
• 2018 – Don Desiderio, Józef Michał Poniatowski, reż. Ewelina Pietrowiak,
• 2018 – Traviata, Giuseppe Verdi, reż. Michał Znaniecki,
• 2019 – Don Kichot, Ludwig A. Minkus, reż. Henryk Konwiński,
• 2019 – La serva padrona, G.B. Pergolesi, reż. Karolina Widera,
• 2019 – Flis, Stanisław Moniuszko, reż. Michał Znaniecki,
• 2019 – Napój miłosny, Gaetano Donizetti, reż. Karolina Sofulak,
• 2020 – Callas. Master Class, Terrence McNally, reż. Robert Talarczyk,
• 2021 – Requiem d-moll, W.A. Mozart, reż. Jacek Tyski,
• 2021 – La rondine, Giacomo Puccini, reż. Bruno Berger-Gorski,
• 2021 – Sól ziemi czarnej, spektakl baletowy na kanwie filmu Kazimierza Kutza, reż. Artur Żymełka,
• 2022 – Pictures of Poland, spektakl baletowy inspirowany albumem Poland Tangerine Dream, reż. Artur Żymełka,
• 2023 – Bal maskowy, Giuseppe Verdi, reż. Anna Wieczur,
• 2024 – Makbet, spektakl baletowy z muzyką Giuseppe Verdiego, reż. Monika Myśliwiec,
• 2024 – Poławiacze pereł, Georges Bizet, reż. Waldemar Zawadziński,
• 2024 – Don Giovanni, W.A. Mozart, reż. Michał Znaniecki.

W ostatnich latach opera realizowała także dwa musicale: Phantom Maury Yestona oraz Arthura Kopita w reż. Daniela Kustosika (2011) i My Fair Lady Fredericka Loewe’go w reż. Roberta Talarczyka (2013). Dodatkowo opera wydaje własne nagrania na płytach CD-ROM, w tym Carmina Burana, Nabucco, Najpiękniejsze arie operowe i inne.

Scena bytomskiej opery cieszy się również uznaniem za organizowane koncerty galowe, które są transmitowane w radiu i telewizji. W pierwszych latach działalności odbyła się tutaj także pierwsza w Polsce po 1945 roku premiera baletu Pan Twardowski w choreografii Stanisława Miszczyka.

Opera Śląska jest ceniona nie tylko w kraju, lecz także za granicą. Swoje występy z sukcesem prezentowała w Niemczech, Włoszech, Holandii, Belgii, Danii, Francji, Hiszpanii, na Ukrainie oraz w Czechach. Jako jedyna opera w Polsce zdołała odbyć dwa tournée po Ameryce, prezentując Halkę Moniuszki w Stanach Zjednoczonych. Operze sprzyja dobra frekwencja, a projekty edukacyjne takie jak Spotkania z Operą dla młodzieży szkolnej, wyróżniają ten teatr na tle innych w Polsce.

Zespół Opery Śląskiej kontynuuje również działalność na scenie Teatru Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. W 1955 roku, z okazji dziesiątej rocznicy Polski Ludowej, opera została odznaczona Orderem Sztandaru Pracy I klasy. Warto również dodać, że w operze organizowane są koncerty w ramach Międzynarodowego Festiwalu im. Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego.

Chór Opery Śląskiej, jako jedyny zespół artystyczny z Polski, brał udział w międzynarodowych obchodach stulecia zakończenia I wojny światowej, które odbyły się 10 oraz 11 listopada 2018 roku w Paryżu. Od 1979 roku opera organizuje Ogólnopolski, a od 2004 roku Międzynarodowy Konkurs Wokalistyki Operowej im. Adama Didura.

Gmach Opery Śląskiej

Gmach Opery Śląskiej w Bytomiu składa się z dwóch połączonych budynków: operowego oraz Sali Koncertowej, która dawniej pełniła funkcję Domu Koncertowego (Concerthaus). W 1927 roku berliński architekt Hans Poelzig przeprowadził znaczną modernizację oraz przebudowę Sali Koncertowej, nadając jej styl modernistyczny. Niestety, w 2000 roku doszło do pożaru, który zniszczył znaczną część tego miejsca. W efekcie, pięć lat później, przywrócono oryginalny wygląd sali sprzed interwencji Poelziga, w tym odtworzono sztukaterię oraz obramienia, które zostały wypełnione odpowiednimi materiałami. Do istniejącej struktury dodano nowoczesną salę baletową, co wzbogaciło ofertę artystyczną tego miejscu.

Przed gmachem opery znajdują się dwa pomniki, które są ważnymi elementami przestrzeni publicznej. Pierwszym z nich jest popiersie Fryderyka Chopina, wykonane przez Aleksandra Żurawińskiego w 1957 roku, a drugim pomnik Stanisława Moniuszki, stworzony przez Tadeusza Sadowskiego. Oba te dzieła przyciągają wzrok i służą jako ważne symbole kultury.

Wnętrza

W holu głównym, który jest wizytówką opery, można znaleźć popiersie Adama Didura, autorstwa Zbigniewa Dunojewskiego, z 1948 roku. Wnętrze ozdobione jest również popiersiami wybitnych artystów operowych, związanych z Operą Śląską, takich jak Bogdan Paprocki oraz Andrzej Hiolski, obydwa autorstwa Adama Myjaka. Dodatkowo, w holu znajduje się marmurowa tablica pamiątkowa Napoleona Siessa, oraz portrety dyrektorów opery: Włodzimierza Ormickiego (dzielo Jana Nowaka) oraz Stefana Beliny-Skupiewskiego, stworzony przez Stanisław Mazusia, które zostały odsłonięte w roku 2005 z okazji obchodu 60-lecia Opery Śląskiej.

Na piętrze znajduje się interesująca ekspozycja, która upamiętnia pierwszą premierę Opery Śląskiej – Halkę Stanisława Moniuszki, która miała miejsce w czerwcu 1945 roku. W gablocie zgromadzone są cenne eksponaty, takie jak libretto opery, partytura, plakaty oraz afisze premierowe. Ponadto, można znaleźć kostiumy, fotografie oraz dokumenty, które dotyczą kluczowych postaci związanych z premierą. Do ważnych osobistości należeli m.in. Adam Dobosz (reżyser), Jerzy Sillich (pierwszy dyrygent), Vittoria Calma (w roli Halki), Andrzej Hiolski (Janusz), Lesław Finżek (Jontek) oraz Henryk Paciejewski.

W drugiej gablocie znajdują się pamiątki po Bogdanie Paprockim, w tym fotografie, odznaczenia oraz dokumenty. Zbiory Opery Śląskiej obejmują również inne portrety, takie jak Adama Didura, który został namalowany przez Mariana Wyrożemskiego, Vittorię Calmę, Bogdana Paprockiego oraz Bolesława Fotygo-Folańskiego.

W obrębie gmachu Opery znajdują się również sale upamiętniające wybitne bytomskie osobowości operowe, takie jak Andrzej Hiolski, Napoleon Siess, Bogdan Paprocki, Wiesław Ochman oraz Henryk Konwiński.

Dyrektorzy i kierownicy artystyczni Opery Śląskiej

Opera Śląska, od swojego powstania, miała wielu znaczących dyrektorów oraz kierowników artystycznych, którzy przyczynili się do jej rozwoju i renomy. Poniżej przedstawiamy chronologię tych ważnych postaci:

• 1945-1946 – Adam Didur,
• 1946-1953 – Stefan Belina-Skupiewski,
• 1949-1950 – Tadeusz Bursztynowicz,
• 1953-1963 – Włodzimierz Ormicki,
• 1963-1967 – Napoleon Siess,
• 1967-1971 – Bolesław Jankowski,
• 1971-1986 – Napoleon Siess,
• 1987-1988 – Jerzy Salwarowski,
• 1989-1991 – Karol Stryja,
• 1989-2016 – Tadeusz Serafin,
• 2016 – Łukasz Goik.

---

Oceń: Opera Śląska

---