Jan Liberda

---

Kariera klubowa

Jako młody chłopak Jan Liberda marzył o tym, aby stać się piłkarzem bytomskiej Polonii. Niestety, nie był dostrzegany przez trenerów juniorskich drużyn tego klubu. W 1949 roku podjął decyzję o zapisaniu się do Budowlanych Chorzów, gdzie występował pod nazwiskiem Bartłamowicz. Jego marzenie o grze w Polonii zrealizowało się w 1950 roku, kiedy to dołączył do drużyny, która w latach 1950-1955 występowała pod szyldem Ogniwa Bytom. Uroczysta afiliacja miała miejsce 2 maja 1950. W drużynie Polonii jego idolem był Kazimierz Trampisz, od którego Liberda przejął kresowy akcent.

Debiut w I lidze przypadł na 5 września 1954 roku, kiedy to Jan wystąpił w meczu przeciwko Ogniwu Kraków (0:1). Mecz ten został jednak unieważniony i konieczne było jego powtórzenie, jednak występ Liberdy zaowocował tytułem mistrza Polski w 1954 roku. W kolejnych latach był kluczowym graczem Polonii, występując na pozycji lewego łącznika w ataku. Dwukrotnie zdobył tytuł króla strzelców ekstraklasy: w 1959 roku zdobył 21 bramek, co stanowiło równą liczbę z osiągnięciem Ernesta Pohl, natomiast w 1962 roku zdobył 16 goli.

W 1962 roku Jan Liberda z Polonią sięgnął po drugie mistrzostwo Polski – w decydujących meczach z Górnikiem Zabrze (4:1, 1:2) zdobył dwie bramki. Rok 1965 przyniósł mu europejski Puchar Intertoto, kiedy to zespół zwyciężył w finale z SC Leipzig (0:3, 5:1). Warto zaznaczyć, że Polonia to jedyny polski klub, który zdobył jakiekolwiek kontynentalne trofeum. W tym samym roku Ślązacy zdobyli także Puchar Ameryki, triumfując w finale amerykańsko-europejskiej Interligi przeciwko Dukli Praga (2:0, 1:1), a Liberda został uznany za najlepszego zawodnika tamtej edycji turnieju.

Mimo średnich warunków fizycznych, Liberda wyspecjalizował się w technice, pracowitości i skuteczności na boisku. Jego talent przywódczy oraz waleczność były bardzo doceniane, jednak często bywał zawieszany z powodu dyskusji z sędziami i działaczami. W 1958 roku po pobycie w Śląsku Wrocław, Legia Warszawa straciła szansę na sprowadzenie go, dzięki interwencjom Edwarda Gierka, I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Katowicach. W swojej karierze Jan otrzymał wiele ofert z różnych polskich klubów, jednak żadnej nie przyjął. W I lidze rozegrał dla Polonii 304 mecze, zdobywając łącznie 146 bramek, co czyni go najlepszym strzelcem w historii klubu.

W sezonie 1962 jego szesnaście goli stanowiło 5,86% wszystkich trafień ligowych tamtej edycji Mistrzostw Polski – po nim nikt nie osiągnął tak wysokiego współczynnika. Ponadto, Jan pozostaje jedynym zawodnikiem, który w jednym sezonie polskiej ligi strzelił więcej goli niż było kolejek do rozegrania, a także jedynym w historii, który przez pięć kolejnych edycji ekstraklasy trafiał do siatki co najmniej piętnaście razy. Wielu ekspertów uznaje go za najlepszego piłkarza Polonii w historii.

W 1969 roku Jan wyjechał za ocean, gdzie krótko bronił barw polonijnego zespołu Chicago Eagles. W końcu tego samego roku stał się zawodnikiem holenderskiego AZ ’67. W sezonie 1969/70 dotarł z zespołem do ćwierćfinału pucharu kraju, jednak w kolejnym roku drużyna spadła z ekstraklasy. W Holandii zagrał łącznie 51 razy w lidze i w pucharze, zdobywając przy tym dwie bramki.

Pod koniec sezonu 1970/71 Jan Liberda powrócił na krótko do Polonii, a w następnym sezonie objął rolę grającego asystenta trenera w drugoligowym GKS Katowice, gdzie szybko zakończył swoją zawodową karierę.

Kariera międzynarodowa

„W 1955 roku Jan Liberda znalazł się w kadrze, którą prowadził Kazimierz Górski, a która reprezentowała Polskę na rozgrywanym we Włoszech Turnieju Młodzieżowym UEFA. Turniej miał formułę ograniczoną jedynie do fazy grupowej. Nasi zawodnicy w grupie C zajęli trzecie miejsce, ustępując jedynie Bułgarii oraz Hiszpanii, a wyprzedzając Irlandię Północną. W późniejszych latach Liberda z sukcesami występował również w narodowej drużynie młodzieżowej, w kategorii U-23.

Swoje pierwsze spotkanie w barwach pierwszej reprezentacji Polski rozegrał 20 maja 1959 roku w Hamburgu, gdzie zespół zremisował 1:1 z Niemcami Zachodnimi. To właśnie Krzysztof Baszkiewicz zdobył bramkę dla Polaków, wykorzystując podanie Liberdy.

W roku 1960 Liberda zdobył jednego z goli w meczu z brazylijskim klubem Santos FC, gdzie Polacy przegrali 2:5 na Stadionie Śląskim w Chorzowie. Na boisku wówczas brylował Pelé, który trafił do siatki dwukrotnie. Podczas tournée po Ameryce Południowej w 1966 roku, Liberda strzelił wszystkie trzy bramki, które padły dla Polski w dwóch spotkaniach z Brazylią (1:4, 1:2) oraz jednym z Argentyną (1:1). Szczególne emocje towarzyszyły drugiemu meczowi z Canarinhos, który odbył się na legendarnym stadionie Maracanã, gdzie Liberda stał się pierwszym Polakiem, który zdobył bramkę na tym obiekcie. Mecz ten zgromadził ponad 130 000 widzów, co pozostaje rekordem frekwencji dla polskiej reprezentacji. Od tego czasu bytomianin zyskał przydomek Biały Pelé.

W ciągu swojej międzynarodowej kariery, Liberda rozegrał 35 meczów w reprezentacji A, zdobywając osiem goli. Jego występy obejmowały zarówno mecze towarzyskie, jak i eliminacje do mistrzostw świata, Europy oraz olimpijskich. Zakończenie międzynarodowej kariery miało miejsce w 1967 roku po meczu eliminacyjnym z ZSRR (0:1). Po tym spotkaniu, nie zdecydował się na podróż do Moskwy na rewanż, czując się zlekceważony przez sztab szkoleniowy, którego członek odmówił rozmowy telefonicznej, gdy dzwonił z Rzepina, oczekując na zamówionego Forda Taunusa z Niemiec Zachodnich. Za tę reakcję niektórzy działacze domagali się długotrwałej dyskwalifikacji, jednak Edward Gierek po raz kolejny wyciszył sytuację. Po tym incydencie, Liberda już nie zagrał w reprezentacji.

Kariera trenerska

Jan Liberda, po krótkim okresie współpracy w Katowicach, od 1972 do 1975 roku poświęcił się pracy jako trener w Zagłębiu Sosnowiec, gdzie pełnił rolę asystenta Antoniego Brzeżańczyka. W zespole współpracował również z Czesławem Uznańskim oraz Nándorem Bányaia. Oprócz tego, miał okazję prowadzić drużynę zarówno samodzielnie, jak i w duetach z Uznańskim oraz Kazimierzem Trampiszem.

W dalszej części swojej kariery trenował zespół CKS Czeladź oraz zespoły w zachodnich Niemczech. Jego doświadczenie za granicą obejmowało pracę w TuS Schloß Neuhaus, gdzie był aktywny w latach 1977–1978 oraz krótko w okresie przełomu grudnia 1982 i stycznia 1983. Później, w latach 1983–1984, prowadził zespół VfB Oldenburg.

Nie można zapomnieć o jego powrotach do bytomskiej Polonii, gdzie dwukrotnie pełnił rolę trenera. Po raz pierwszy pracował z zespołem w latach 1980–1982, a następnie w rundzie jesiennej sezonu 1991/92, zdobywając cenne doświadczenie oraz wiedzę w rozwijaniu jego podopiecznych.

Życie prywatne

Jan Liberda wywodził się z polskiej rodziny, która osiedliła się w bytomskiej dzielnicy Rozbark, znajdującej się wówczas w granicach Niemiec. Miał w swoim życiu dwóch braci, z którymi dzielił zarówno radości, jak i troski. W 1975 roku ukończył Akademię Wychowania Fizycznego w Katowicach, zdobywając tytuł trenera II klasy, co otworzyło przed nim drzwi do kariery w sporcie.

Ponadto, Liberda ukończył szkołę zawodową, zdobywając specjalizacje jako technik górnik oraz ślusarz. W życiu osobistym związany był z żoną Teresą, z którą wychowywał syna. Jego życie, podobnie jak wiele innych, z biegiem lat, zaczęło być zdominowane przez chorobę Alzheimera, która niestety przyczyniła się do utraty przez niego kontaktu z rzeczywistością.

Jan Liberda odszedł z tego świata w swoim rodzinnym mieście w wieku 83 lat. Jego ostatnie pożegnanie miało miejsce 11 lutego 2020 roku, kiedy został pochowany na cmentarzu Świętej Trójcy w Bytomiu, otoczony przez bliskich i przyjaciół, którzy pamiętali go jako człowieka pełnego pasji.

Statystyki

Klubowe

Statystyki klubowe przedstawiają osiągnięcia zawodnika w różnych rozgrywkach ligowych i pucharowych. Dzięki tym danym możemy zrozumieć jego wkład w drużyny, w których grał przez lata. Reprezentowane są zarówno mecze, jak i strzelone bramki w różnych sezonach.

Klub	Sezon	Liga	Liga		Puchar		Europa		Inne		Wszystko
			Mecze	Bramki	Mecze	Bramki	Mecze	Bramki	Mecze	Bramki	Mecze	Bramki
Ogniwo Bytom	1954	I liga	1	0	0	0	–		–		1	0
Polonia Bytom	1955	I liga	14	2	2	1	–		–		16	3
	1956	II liga	_	_	3	3	–		–		_	_
	1957	I liga	22	9	–		–		–		22	9
	1958	I liga	20	5	–		2	0	–		22	5
	1959	I liga	22	21	–		–		–		22	21
	1960	I liga	22	15	–		–		–		22	15
	1961	I liga	26	15	–		–		–		26	15
	1962	I liga	14	16	3	2	–		–		17	18
	1962/1963	I liga	26	16	_	4	4	1	–		26	20
	1963/1964	I liga	25	13	_	1	–		_	_	25	14
	1964/1965	I liga	26	12	_	0	–		_	_	26	12
	1965/1966	I liga	24	8	_	0	–		_	_	24	8
	1966/1967	I liga	26	8	_	0	–		_	_	26	8
	1967/1968	I liga	13	2	_	0	–		_	_	13	2
	1968/1969	I liga	20	3	_	0	–		–		20	3
	Ogólnie		301	145	8	11	6	1	_	_	315	157
AZ ’67	1969/1970	Eredivisie	16	1	3	1	–		–		19	2
	1970/1971	Eredivisie	30	0	2	0	–		–		32	0
	Ogólnie		46	1	5	1	–	–	–	–	51	2
Polonia Bytom	1970/1971	I liga	3	1	0	0	–		0	0	3	1
GKS Katowice	1971/1972	II liga	_	_	_	0	–		–		_	_
Podsumowanie kariery			350	147	13	12	6	1	_	_	369	160

Międzynarodowe

Osiągnięcia na poziomie międzynarodowym są istotnym dowodem umiejętności i talentu piłkarza. Zawodnik miał przyjemność reprezentować Polskę na arenie międzynarodowej, co prowadzi do licznych analiz wyników.

Reprezentacja Polski
Rok	Liczba meczów	Liczba goli
1959	5	2
1960	2	0
1961	2	0
1962	3	0
1964	3	2
1965	8	0
1966	10	4
1967	2	0
Razem	35	8

Lp.	Data	Miejsce	Występ	Przeciwnik	Gol na	Wynik	Rozgrywka
1.	21 czerwca 1959	Stadion Olimpijski, Wrocław, Polska	2	Izrael	3:0	7:2	Towarzyski
2.					7:2
3.	7 października 1964	Råsunda, Solna, Szwecja	15	Szwecja	2:2	3:3
4.					3:2
5.	5 czerwca 1966	Estádio Magalhães Pinto, Belo Horizonte, Brazylia	26	Brazylia	1:0	1:4
6.	8 czerwca 1966	Maracanã, Rio de Janeiro, Brazylia	27		1:2	1:2
7.	11 czerwca 1966	Estadio Monumental, Buenos Aires, Argentyna	28	Argentyna	1:1	1:1
8.	2 października 1966	Stadion Pogoni, Szczecin, Polska	31	Luksemburg	2:0	4:0	ME 1968 – eliminacje

Sukcesy

Klub

Jan Liberda pozostawił po sobie trwały ślad w historii Polonii Bytom, zdobywając liczne osiągnięcia zespołowe. Wśród najważniejszych można wymienić:

• mistrzostwo I ligi w latach 1954 oraz 1962,
• wicemistrzostwo I ligi w latach 1958, 1959, oraz 1961,
• trzecie miejsce w I lidze w sezonach 1965/1966 i 1968/1969,
• dotarcie do finału Pucharu Polski w sezonie 1963/1964,
• zwycięstwo w Pucharze Intertoto w edycji 1964/1965,
• udział w finale Pucharu Intertoto w 1963/1964,
• wygrana w International Soccer League w 1965 roku,
• mistrzostwo II ligi i awans do I ligi w 1956 roku.

Indywidualne

W sferze indywidualnej Liberda również odniósł wielkie sukcesy, co potwierdzają jego liczne nagrody:

• tytuł króla strzelców I ligi w 1959 roku, zdobywając 21 bramek, oraz w 1962 roku, z 16 bramkami,
• otrzymanie Złotych Butów w 1962 roku,
• tytuł Piłkarza Roku przyznany przez Przegląd Sportowy w 1966 roku.

---

Oceń: Jan Liberda

---