Jerzy Jarzębski, urodzony 22 sierpnia 1947 roku w Bytomiu, jest wybitną postacią w polskiej literaturze, znanym krytykiem i historykiem literatury. Zmarł 25 lutego 2024 roku, pozostawiając po sobie bogaty dorobek naukowy związany przede wszystkim z twórczością takich autorów, jak Witold Gombrowicz, Bruno Schulz oraz Stanisław Lem. Jego prace badawcze i analizy literackie przyczyniły się do pogłębienia zrozumienia tych uznawanych za wielkich twórców polskiej literatury XX wieku.
W ciągu swojej kariery akademickiej, Jerzy Jarzębski pełnił funkcję profesora nauk humanistycznych oraz nauczyciela akademickiego na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Państwowej Wyższej Szkole Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. Jego wykłady i publikacje były inspiracją dla wielu studentów oraz miłośników literatury, a także przyczyniły się do rozwoju literaturoznawstwa w Polsce.
Życiorys
„Jerzy Jarzębski jest absolwentem studiów polonistycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie rozpoczął swoją edukację w 1971 roku. Oprócz literatury, zgłębiał również filozofię na tej samej uczelni. Swoją habilitację uzyskał w 1993 roku w dziedzinie literaturoznawstwa na podstawie pracy zatytułowanej 'Prawda’ w prozie XX wieku. W obrębie swoich zainteresowań literackich szczególnie wyróżnia się jako specjalista od twórczości Witolda Gombrowicza, Brunona Schulza oraz Stanisława Lema. Jako krytyk skupia się głównie na współczesnej prozie.
W roku 1998 otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych. Przez wiele lat był emerytowanym profesorem zwyczajnym na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie wykładał m.in. w Studium Literacko-Artystycznym oraz w Instytucie Polonistyki Państwowej Wyższej Szkoły Wschodnioeuropejskiej w Przemyślu. W 1998 roku przez semestr letni prowadził zajęcia na Uniwersytecie Harvarda, zastępując Stanisława Barańczaka. W semestrze zimowym roku akademickiego 2000–2001 pełnił funkcję visiting professor na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Jarzębski był również gościem wykładowym na licznych uniwersytetach w Europie, Azji oraz obu Amerykach.
Jego twórczość przetłumaczono na 20 języków, a w latach 2001–2003 był członkiem jury prestiżowej Nagrody Literackiej Nike. W 2008 roku zaangażował się w pracę jury Nagrody Mediów Publicznych, skupiającej się na literaturze pięknej, znanej pod nazwą COGITO. Od 2016 roku przewodniczy jurorowi Nagrody im. Witolda Gombrowicza, dedykowanej debiutom prozatorskim.
W 1984 roku otrzymał Nagrodę Wydziału I PAN im. Aleksandra Brucknera, a rok później zdobył Nagrodę Fundacji im. Kościelskich, będąc jurorem od 1993 roku. Nagroda im. Kazimierza Wyki trafiła do niego w 1991 roku, a w marcu 2003 Jerzy Jarzębski został laureatem nagrody Krakowska Książka Miesiąca za dzieło 'Wszechświat Lema’. W 2006 roku zdobył nominację do Nagrody Literackiej Nike za powieść 'Prowincja Centrum’. Wśród z jego powodu wypromowanych doktorów znajduje się m.in. Jakub Momro.”
Publikacje
Jerzy Jarzębski to uznany krytyk literacki i badacz, którego dorobek publikacyjny obejmuje wiele ważnych pozycji. Oto przegląd jego kluczowych prac:
- Gra w Gombrowicza (1982),
- Powieść jako autokreacja (1984),
- Zufall und Ordnung. Zum Werk Stanislaw Lems (1986),
- W Polsce, czyli wszędzie. Studia o polskiej prozie współczesnej (1992),
- Apetyt na Przemianę. Notatki o prozie współczesnej (1997),
- Pożegnanie z emigracją. O powojennej prozie polskiej (1998),
- Schulz (2000),
- Podglądanie Gombrowicza (2000),
- Wszechświat Lema (2002),
- Słownik schulzowski (wraz z Włodzimierzem Boleckim i Stanisławem Rośkiem, 2003),
- Gombrowicz (2004),
- Proza dwudziestolecia (2005),
- Prowincja Centrum. Przypisy do Schulza (2005),
- Natura i teatr. 16 tekstów o Gombrowiczu (2007),
- Proza: wykroje i wzory (2016),
- Schulzowskie miejsca i znaki (2016),
- Gry poetyckie i teatralne (2018),
- Miasta – rzeczy – przestrzenie (2019).
Twórczość Jarzębskiego stanowi cenny wkład w literaturoznawstwo i zachęca do głębszej refleksji nad polską prozą oraz jej twórcami.
Przypisy
- Laureaci 2009-1995 – Krakowska Książka Miesiąca [online] [dostęp 28.09.2023 r.]
- Jarzębski Jerzy, [w:] Władysław W. Tyrański, Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 126 [dostęp 01.02.2023 r.]
- Jarzębski Jerzy, [w:] Władysław W. Tyrański, Kto jest kim w Krakowie. Lokalne władze, urzędy, instytucje, środowiska. Kraków: Krakowska Agencja Informacyjna, 2000, s. 125 [dostęp 01.02.2023 r.]
- Nagroda Nike 2006. nike.org.pl. [dostęp 20.07.2015 r.]
- Prof. dr hab. Jerzy Jarzębski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 08.08.2015 r.]
- Nagroda im. Kazimierza Wyki. [dostęp 18.05.2014 r.]
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Lydia Benecke | Hermann Kober | Zbigniew Olesiński | Marek Pawełczyk | Karol Berger | Zofia Zawadzka | Dawid Korzekwa | Krzysztof Konsztowicz | Andreas Lawaty | Jakub Urbańczyk | Roman Wiktor Janiczek | Agnieszka Labus | Ernst Gaupp | Bogdan Dembiński | Karol Musioł (fizyk) | Przemysław Nadolski | Urszula Rembisz | Aleksandra Skłodowska | Anna Węgrzyniak | Piotr Paweł BarczykOceń: Jerzy Jarzębski