Piotr Szalsza

---

Przebieg kariery

Piotr Szalsza to wybitny artysta, którego ścieżka zawodowa obfituje w znaczące osiągnięcia.

• W latach 1962-67 studiował w Akademii Muzycznej w Katowicach, gdzie kształcił się w klasie altówki, uzyskując tytuł magistra sztuk,
• w okresie 1965-66 był altowiolistą w Orkiestrze PRiTV w Krakowie,
• w latach 1967-76 pełnił funkcję Kierownika Redakcji Działu Artystycznego TVP w Katowicach,
• w latach 1976-81 kierował Redakcją Muzyki i Rozrywki w TVP Gdańsk,
• w 1982 roku, w wyniku represji politycznych, został zwolniony z pracy w TV Gdańsk,
• od 1983 roku mieszka na stałe w Wiedniu.

Twórczość

Piotr Szalsza jest uznawanym twórcą, który odpowiada za wiele haseł w Wielkiej Encyklopedii Muzycznej Austrii. W szczególności jego prace koncentrują się na polskich muzykach, którzy działali w Austrii w okresie od XVIII do XX wieku. Oprócz tego zajmował się tłumaczeniem dzieł austriackich autorów na język polski, takich jak Michaela Ronzoni, Gabriel Barylli oraz Gerald Szyszkowitz. Jego twórczość obejmuje także kompozycję muzyki do wielu spektakli teatralnych oraz telewizyjnych, m.in. takich jak: Kartoteka, Szwejk, czy Czarownice z Salem.

Warto również wspomnieć, że był on kierownikiem muzycznym filmu Axela Cortiego pt. Radetzkymarsch, na podstawie dzieła J. Rotha z 1994 roku. Szalsza może pochwalić się również współpracą przy licznych nagraniach płytowych oraz produkcjach radiowych i telewizyjnych. Jego działalność wykracza poza twórczość kompozytorską; jest także aktywnym dziennikarzem i muzykologiem, publikującym swoje prace w różnych mediach.

Produkcje telewizyjne

Jako reżyser i scenarzysta Szalsza współpracował z takimi stacjami jak ORF, ZDF, RTR, ARTE, NHK, 3SAT oraz TVP. Poniżej znajduje się wybór jego znakomitych produkcji:

• biografie telewizyjne kompozytorów XIX-XX wieku: E. Grieg, R. Schumann, R. Wagner, A. Dvořák, M. Rimski-Korsakow, S. Prokofiew, D. Szostakowicz (cykl „Monografie muzyczne”); 1970-76,
• Portrety i koncerty m.in.: Paul Badura-Skoda, Felicja Blumental, Alicja Boniuszko, Emin Chaczaturian, Rosalia Chladek, Zdzisław Górzyński, Adam Harasiewicz, Louis Lane, Witold Lutosławski, Bolesław Mierzejewski, Siegfried Palm, Krzysztof Penderecki; 1972-96,
• Sergiej Prokofiew – Iwan Groźny (widowisko teatralno-muzyczne); 1978,
• Karol Szymanowski – Mandragora (film baletowy); 1978,
• Dimitr Szostakowicz – VII Symfonia Leningradzka (widowisko teatralno-muzyczne); 1978,
• Śladami Chopina – Czechy (film dokumentalny); 1979,
• Chopin znaczy Polska (film dokumentalny); 1980,
• Szymanowski w Pradze (film dokumentalny); 1980-81,
• Ernest Bryll – Kolęda nocka (impresja filmowa); 1981,
• Śladami Chopina – Wiedeń (film dokumentalny); 1984,
• Kleiner Orgelschatz – Portrety 30 instrumentów w Dolnej Austrii; 1985-92,
• Gorzki chleb obczyzny – artyści emigranccy w Austrii (film dokumentalny); 1985,
• Jazz na Wschodzie – Jazz Jamboree w Warszawie (film dokumentalny); 1986,
• Historia fortepianu – w III cz. z Ewą Badura-Skoda (film dokumentalny); 1988-90,
• Strauss a´la carte (filmowa komedia muzyczna); 1989,
• Gerald Szyszkowitz – Friedemann Puntigam, czyli sztuka zapominania (Teatr TVP); 1992,
• Powszedni dzień Warszawskiego Getta (film dokumentalny); 1993,
• Serce Chopina – z Janem Englertem (film dokumentalny); 1995,
• Johann Strauss w Petersburgu – z sir Peterem Ustinovem i Filharmonią Petersburską; 1996,
• Thomas Bernhard – Plac Bohaterów – z K. Jandą i Z. Zapasiewiczem (Teatr TVP); 1997,
• Mikis Theodorakis – Canto General – Oratorium (światowe prawykonanie pod dyr. kompozytora); 1998,
• Peter Wolf – Progression (światowe prawykonanie w Linzu z Klausem Maria Brandauerem, Cliff Richardem, Coolio); 1999,
• Ludwig van Beethoven – IX Symfonia; 2000,
• Habsburgowie polscy – 2 części (film dokumentalny); 2001-02,
• Joe Zawinul – Gala – 70. urodziny; 2002,
• Let my people live – 60-lecie wyzwolenia Konzentrationslager Auschwitz-Birkenau; 2005 (Kraków – Teatr Słowackiego),
• 50-lecie Staatsvertrag w Austrii – Koncert Jubileuszowy; 2005,
• 20 lat Orkiestry Symfonicznej Voralberg – Koncert Jubileuszowy; 2005,
• Karl Kraus – Ostatnie dni ludzkości- Festspiele Reichenau; 2006-7,
• Dobry jest wspólny posiłek, bo zbliża oddalonych (film dokumentalny); 2007,
• VENTZKI – czyli dzieci sprawców – dzieci ofiar (film); 2009,
• Haimito Doderer – Schody Strudelhlofu, Festspiele Reichenau; 2009,
• Bronisław Huberman, czyli Zjednoczenie Europy i skrzypce (film muz.-dok.; 2010),
• Allegro Vivo Festival (Film muz.); 2011,
• Mordechaj Gebirtig – czyli bądź zdrów mój Krakowie (film); 2012,
• Titanic – Making of (film); 2012,
• Bohaterowie ze Steinu – Stragan: Armia Krajowa w Austrii (film dokumentalny); 2015,
• Julius Madritsch – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (Film dokumentalny); 2018,
• Wielkie Galicjanki – Album Filmowy, 1-2 cz. (Film dokumentalny); 2020.

Oprócz tego, Szalsza ma w swoim repertuarze wiele reżyserowanych koncertów symfonicznych, organowych oraz kameralnych, w tym wydarzenia z udziałem takich artystów jak: A. Gilberto, J. Garbarek, L. Hampton, Fr. Hubbard, St. Grapelli, D. Gillespie, Fr. Gulda, N. Kennedy, M. Makeba, A. Makowicz, W. Marsalis, J. Pass, O. Peterson oraz M. Petrucciani.

Reżyseria spektakli teatralnych i operowych

W dziedzinie teatru, Szalsza także wykazał się szerokim zakresem twórczości. Poniżej przedstawiamy niektóre z jego znaczących reżyserii:

• Ernest Bryll – Czarodziej Oz; 1980 Kielce,
• Stephen Poliakoff – City Sugar; 1981 Gdynia,
• Meinhard Rüdenauer – Ein Liederspiel; 1984 Wiedeń – Kammeroper,
• Giovanni Paisiello – Barbier von Sevilla; 1985 Wiedeń – Kammeroper,
• Gerald Fromme – Die beiden Kronen – Ojciec Maksymilian Kolbe; 1986,
• Umberto Giordano – Fedora; 1994 Warszawa – Teatr Wielki,
• Ferdinand Raimund – Chłop milionerem; 1996,
• Sergiusz Prokofiew – Miłość do trzech pomarańczy – I asystent sir Petera Ustinova; 1997 Moskwa – Bolszoj Teatr,
• Gerald Szyszkowitz – Ulubiony śpiewak Führera; 2000,
• Michaela Ronzoni – Siostry Parry; 2002 Kraków,
• Karol Szymanowski – Zbójniczka (nowe libretto na podstawie baletu „Harnasie“); 2002 Wiedeń – Museumquartier,
• Z Galicji do Nowego Jorku; 2003 Wiedeń – Radiokulturhaus ORF,
• Michaela Ronzoni – Siostry Parry; 2004 Tel Aviv,
• Janusz Głowacki – Antygona w Nowym Jorku; 2004 Kraków, Wiedeń,
• Muzyka w Poczekalni śmierci – Getto Teresienstadt; 2004-05 Warszawa, Kraków, Wiedeń,
• Fryderyk Schiller – Dymitr (Demetrius) – 2005 Kraków – Katowice,
• Peter Turrini – Alpejskie zorze; 2008 The Fifth Theatre – Omsk,
• Antoni Czechow – Mewa; 2008 Festspiele Reichenau,
• Beatrice Ferolli – Dietrich i Leander; 2009 Teatr Korez Katowice,
• Aharon Appelfeld-Piotr Szalsza – Badenheim 1939; 2009 Teatr Śląski Katowice,
• Hans Krasa – Brundibar Opera Dziecięca; 2010 Leopoldinum Festiwal Wrocław,
• Michaela Ronzoni – Siostry Parry; 2014 Teatr Muzyczny Toruń,
• Thomas Bernhard – Po prostu skomplikowane, 2014 Katowice – Wiedeń,
• Arthur Schnitzler – Reigen – Korowód, 2016 – Liceyskij Teatr – Omsk,
• Peter Turrini – Siedem sekund wieczności, 2021 – Teatr POLONIA – Warszawa.

Książki

Piotr Szalsza jest autorem wielu istotnych dzieł, których tematyka często koncentruje się na muzyce oraz jej historycznych aspektach. Jego publikacje rzucają światło na mniej znane postaci w świecie muzyki, a także na ich niewielką, ale istotną rolę w historii kultury.

• Karol Szymanowski w Pradze, 1982,
• Bronisław Huberman – czyli pasje i namiętności zapomnianego geniusza – biografia skrzypka wirtuoza, 2001 (wersja niemiecka z 2020),
• Max Kalbeck – Wiedeńczyk z Wrocławia – materiały z sesji naukowej we Wrocławiu, 2007,
• Autor kilkudziesięciu haseł do Wielkiej Encyklopedii Muzycznej Austrii, w tym tekstów głównie o muzykach polskich w Austrii w XVIII-XX wieku; działalność w latach 2000-07.

Organizacja wydarzeń muzycznych

W ciągu ostatnich lat zorganizowano wiele znaczących wydarzeń muzycznych, które uczciły wybitne postacie oraz kluczowe wydarzenia w historii muzyki. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich:

• Fryderyk Chopin – 150 rocznica śmierci, Wiedeń, 1999,
• Max Kalbeck – Wiedeńczyk z Wrocławia, Wrocław, 2001,
• Rok Polski w Austrii – Karol Szymanowski, Wiedeń, Graz, 2002,
• Teodor Leszetycki – 70 rocznica urodzin, Kraków, Przemyśl, Katowice, 2005-06,
• Chopin w Wiedniu – wystawa z okazji 200 rocznicy urodzin, Wiedeń, Wrocław, Kraków, Katowice, Bydgoszcz, Tel Awiw, Londyn, 2010-2011,
• Karol Szymanowski: życie i twórczość – wystawa, Londyn, 2015,
• Bohaterowie ze Steinu – wystawa, Wiedeń, 2015 oraz Kraków Muzeum AK, 2016.

Te wydarzenia miały na celu nie tylko uczczenie znakomitych artystów, lecz także przybliżenie ich twórczości szerszej publiczności. W ten sposób lokalne społeczności miały okazję zapoznać się z dziedzictwem kulturowym oraz jego wpływem na współczesną muzykę.

Wyróżnienia

Piotr Szalsza osiągnął wiele znaczących wyróżnień w swojej karierze, które potwierdzają jego niezwykły wkład w dziedzinie muzyki i kultury. Oto niektóre z jego prestiżowych nagród:

• nagroda prezesa TVP w dziedzinie muzyki z 1968 roku,
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” nadana w 1979 roku,
• Odznaka honorowa „Zasłużony dla Kultury Polskiej” przyznana w 1990 roku,
• Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej z 1993 roku,
• Paszport Chopinowski wydany przez Komitet Ochodów Roku Chopinowskiego w 2010 roku,
• Złota Sowa przyznana w 2010 roku w Wiedniu,
• Dyplom Honorowy Stowarzyszenia „Rodzina” w Rosji z 2010 roku,
• Nagroda za film edukacyjny „Bronisław Huberman – czyli – zjednoczenie Europy i skrzypce” na Kameraton Festival w 2011 roku,
• Austriacki Krzyż Honorowy za Naukę i Sztukę I klasy przyznany w 2014 roku,
• Dyplom Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 2014 roku,
• Medal Miasta Bytomia w dziedzinie Kultury z 2014 roku,
• Nagroda Summa Cum Laude z 2019 roku.

---

Oceń: Piotr Szalsza

---