Rynek w Bytomiu

---

Historia

Historia bytomskiego rynku sięga średniowiecza, jednak obecny jego kształt znacząco odbiega od pierwowzoru. W przeszłości rynek miał postać kwadratu, a dzisiaj wyraźnie przyjmuje formę prostokąta. Jest to jeden z nielicznych historycznych obiektów w Bytomiu, które przetrwały trudne czasy, takie jak najazdy Mongołów oraz liczne pożary miejskie, nie zostając zniszczone, lecz jedynie przebudowane.

W 1873 roku na rynku zagościł tzw. bytomski lew, który stanowi rzeźbę upamiętniającą ofiary wojny francusko-pruskiej z powiatu bytomskiego. Zgodnie z legendą, w momencie zagrożenia dla miasta, lew ma się przebudzić. W okresie dynamicznego rozwoju Bytomia w drugiej połowie XIX wieku rynek stał się również miejscem, przez które przebiegała linia tramwajowa.

Zmiany w wyglądzie rynku miały miejsce po II wojnie światowej, kiedy Armia Czerwona, wkraczając do niemieckiego wówczas miasta, wysadziła w powietrze kwartał kamienic oraz bytomski ratusz. W wyniku tego wydarzenia rynek dwukrotnie zwiększył swoją powierzchnię i od tamtej pory prezentuje się w tej formie.

Na początku XXI wieku miasto przeszło proces rewitalizacji rynku, w ramach którego wymieniono jego nawierzchnię oraz zainstalowano fontannę w jego wschodniej części. W 2008 roku na rynku ponownie zainstalowano rzeźbę śpiącego lwa, która została skradziona przez żołnierzy Armii Czerwonej w 1945 roku. W 2009 roku bytomski rynek zyskał status jednego z siedmiu cudów architektury województwa śląskiego.

Architektura

W przeszłości rynek w Bytomiu był zaledwie skromnym miejscem otoczonym przez kilka domów. Jednym z nielicznych śladów tej epoki są historyczne piwnice Domu Gorywodów, które przetrwały do dzisiaj. W miarę upływu lat na tym terenie powstawały coraz bardziej okazałe konstrukcje. Z czasów nowożytnych rynek stał się miejscem zamieszkiwanym wyłącznie przez zamożnych kupców. Pożary, które dotknęły miasto, zmuszały władze do wielokrotnej odbudowy budynków w centrum. Przemiany gospodarcze na Górnym Śląsku w XIX wieku doprowadziły do wyburzenia starszych kamienic, które zostały zastąpione nowymi projektami, inspirowanymi secesją, modernizmem, neorenesansem bądź ekspresjonizmem. Po II wojnie światowej wiele z tych nowych budynków uległo zniszczeniu w wyniku działań wojennych. W miejsce zniszczonych konstrukcji, powstały prostsze architektonicznie budowle, a te, które przetrwały, były poddane odbudowie.

Zabudowa historyczna

• dwukondygnacyjna kamienica z XVIII–XIX wieku, rozebrana w 1945 roku pod numerem 2,
• w latach 1879–1945 w pierzei zachodniej funkcjonował ratusz autorstwa Paula Jackischa, pod numerem 1,
• zachodnia pierzeja (niezachowana).

Płyta Rynku

• Lew śpiący, pozostałość pomnika upamiętniającego poległych z czasów wojny prusko-francuskiej (zabytek nr rej. B/255/13 z 2013),
• fontanna z 1999 roku,
• pozostałości średniowiecznej studni,
• pod płytą rynku znajdują się zasypane średniowieczne piwnice w zachodniej części.

Pierzeja północna

• kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny z końca XIII wieku, który był wielokrotnie przebudowywany (ul. ks. Karola Koziołka 3, zabytek, nr rej. A/261/09 z 21 grudnia 1970) wraz z ogrodzeniem oraz bramami (zabytek nr rej. A/503/2018 z 26 czerwca 2018),
• pawilon, pod którym znajdują się piwnice Domu Gorywodów z XIV wieku (ul. Strażacka 8, zabytek, nr rej. 1149/70 z 7 grudnia 1970),
• blok mieszkalny (nr 5),
• secesyjna kamienica z początku XX wieku, siedziba Biura Promocji Bytomia (nr 7),
• kamienica narożna (ul. Podgórna 18),
• kamienica narożna (ul. Podgórna 7/9),
• kamienica (nr 11),
• kamienica z 1896 roku, zaprojektowana przez Alberta Bohma (nr 12, zabytek, nr rej. A/1429/91 z 10 lipca 1991; obecnie nr rej. A/1016/22).

Pierzeja zachodnia

• kamienica (ul. Rycerska 2),
• kamienica (nr 14),
• secesyjna kamienica z początku XX wieku (Krakowska 1).

Pierzeja południowa

• modernistyczny wieżowiec Kina Gloria z 1931 roku (ul. Karola Szymanowskiego 2),
• kamienica (nr 19),
• kamienica z oficynami z 1903 roku (nr 20, zabytek, nr rej. A/125/04 z 24 października 2004),
• kamienica z oficyną z 1909 roku (nr 21, zabytek, nr rej. A/126/04 z 24 października 2004),
• kamienica projektu Alvina Wedemanna (nr 22),
• kamienica projektu Alvina Wedemanna (nr 23),
• kamienica (nr 24),
• blok mieszkalny z 1950 roku (nr 25),
• narożna kamienica czterokondygnacyjna z 1910 roku, stworzona przez braci Richarda i Paula Ehrlichów (nr 26 / ul. Krawiecka 1, zabytek, nr rej. A/127/04 z 24 października 2004), siedziba Centrum Sztuki Współczesnej Kronika.

Pierzeja wschodnia

• kamienica (ul. Gliwicka 8),
• kamienica (ul. Piastów Bytomskich 13),
• kamienica (ul. Józefa Jainty 9).

---

Oceń: Rynek w Bytomiu

---